اداره کل دامپزشکی استان گیلان

توصیه های دامپزشکی به زنبورداران در ارتباط با مسمومیت ناشی از آفت کشهای کشاورزی

همه ساله زنبورداران به منظو بهره گیری از شهد گلها، کندوهای خود را در فصول مناسب در اطراف باغها و زمینهای کشاورزی مستقر میکنند، این امر علاوه بر تولید عسل، سبب گرده افشانی و افزایش کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی میشود.

این در حالی است که در برخی از فصول برای مبارزه با آفات گیاهی، انواع سموم و حشره کشها در این  زمینها مورد استفاده قرار میگیرند که به دلیل عدم هماهنگی میان کشاورزان و زنبورداران در خصوص  زمان سم پاشی، و نیز استفاده از سموم و آفت کشهای غیر استاندارد و یا همزمانی مصرف سموم با فعالیت زنبورها، سبب وارد آمدن تلفات در زنبوران عسل و خسارات سنگین به زنبورداران میشود.

برای حفظ سلامتی زنبورها، حفظ ارزش گرده افشانی زنبور عسل در بخش زراعت و منابع طبیعی، افزایش تولید، کیفیت و سلامت عسل تولید شده و جلوگیری از باقیمانده سموم در عسل، همکاری دو طرفه میان کشاورزان و زنبورداران در زمان سم پاشی بسیار ضروری است.

مسمومیت در زنبورستانها به دو صورت حاد و مزمن اتفاق میافتد. در شکل حاّد، تلفات نسبتاً زیادی در کف کندو و یا جلوی کندو دیده میشود.

مواردی مانند بیرون زدگی خرطوم و لرزشهای غیر عادی در زنبور بالغ و ... میتوانند از نشانه های مسمومیت حاد باشند. در شکل مزمن، زنبورهای مزرعه رو عامل مسموم کننده ی ناشی از سمپاشی یا مصرف گرده یا شهد گیاهان مسمومیت زا برای زنبور عسل را با خود به داخل کندو میبرند و ذخیره میکنند که توسط زنبورهای پرستار برای تغذیه ی نوزادان مورد مصرف قرار میگیرد. این شکل از مسمومیت، معمولاً منجر به تلفات در نوزادان(لارو و شفیره)  میشود؛ زنبورهای کارگر تلفات را از  داخل حجره ها به خارج از کندو هدایت میکنند. در این مورد مانند سایر بیماریهای نوزادان ممکن است سطح تخم ریزی به  صورت غیر یکنواخت باشد و نیز جلوی کندو، زنبورهایی که هنوز دوره دگردیسی را داخل حجره ها به صورت کامل طی  نکرده اند، دیده شوند. در مواردی ممکن است هر دو شکل مسمومیت حاد و مزمن در زنبورستان وجود داشته باشد.

در سمپاشی مزارع و باغها باید از سمومی که برای زنبورعسل کم خطر هستند استفاده شود و بهتر است  سمپاشی در خلال روز که زنبور عسل مشغول جمع آوری شهد و گرده گلها و آشامیدن آب است انجام نشود؛ زمان مناسب سمپاشی، صبح زود و هنگام غروب آفتاب یا شب است.

همچنین لازم است زنبورداران پیش از استقرار کندوهای خود در محل زنبورستان، هماهنگی های لازم را با مالکین زمینهای کشاورزی داشته باشند تا زمان سمپاشی حداقل 10 روز قبل از شروع کار، به زنبوردار  اطلاع داده شود.

اقداماتی برای کاستن صدمات ناشی از آفت کشها در زنبوران عسل:

 نباید مزارعی را که در مرحله گلدهی هستند سمپاشی کرد. بویژه درمورد محصولاتی مانند یونجه، سویا و  سایر گیاهان لگومینه و گرده افشان باید این موضوع را مد نظر داشت. نوشته های روی برچسب برخی حشره کشها صریحاً استفاده از آنها را در مزارع دارای گل منع کرده است

. مزرعه و حواشی مزرعه را قبل از سمپاشی به منظور اطمینان از وجود یا عدم وجود زنبورانی که در حال فعالیت هستند، بررسی کنید

 اگر برای حفظ محصول ضروریست که مزرعه در طی مرحله گلدهی سمپاشی شود، بهتر است از سموم کم دوام تر و با فرمول کم زیان تری استفاده شود و نسبت به آگاه ساختن زنبورداران منطقه نیز اقدام شود

 ضمن توجه به موقعیت کلنی های زنبور عسل و در نظر گرفتن جهت و سرعت جریان باد، به احتمال انحراف سم توسط باد، توجه شود. با تعویض دهانه افشانک اسپری و یا کاهش فشار آن میتوان اندازه  قطرات را افزایش داد تا میزان انحراف سم اسپری شده کاهش یابد.

 از حشره کش ها زمانی استفاده شود که زنبوران در حال جمع آوری گرده گلها نیستند. برخی از سموم  را میتوان در شب و یا صبح زود استفاده و از این راه، خطر مسمومیت زنبوران را کم کرد. به عنوان مثال در مورد ذرت که زنبوران صبح زود اقدام به جمع آوری گرده از زیر کاکل آن میکنند، استفاده از سمومی که دوام کمتری دارند هنگام عصر تا نیمه شب میتواند خطر مسمومیت را کاهش دهد.

 برنامه سمپاشی با وضعیت آب و هوا تنظیم شود. بهتر است در زمان سمپاشی، هنگامیکه انتظار میرود هوای شبانه سرد باشد در انجام کار تجدید نظر شود؛ چرا که ممکن است سمیت سم مصرف شده تا روز بعد که زنبوران از گرده ها استفاده میکنند حفظ شود؛ و اگر کندوها به مزرعه هدف خیلی نزدیک هستند و یا زنبوران در خارج از کندو به صورت خوشه ای جمع شده اند، از سمپاشی در طول شب های گرم اجتناب شود. بویژه توجه داشته باشید که کندوها درمعرض سمپاشی نباشند.

 به مطالب روی برچسب آفت کش ها و به توصیه های شرکت سازنده در مورد استفاده از آن با در نظر گرفتن سلامت زنبوران عسل توجه شود.

در صورت بروز مسمومیت، اقدامات زیر را به ترتیب اولویت انجام دهید:

الف - تلفات در اسرع وقت به اداره دامپزشکی شهرستان گزارش شود.

ب - زنبورستان را بلافاصله تا شعاع 6 کیلومتر از منطقه سم پاشی دور کنید.

ج - کلنی ها را توسط شربت شکر یک به یک یا رقیق تر تغذیه کنید. با توجه به این که استرس ناشی از سمپاشی 1 درصد، سرکه سیب - میتواند موجب بروز بیماری نوزما شود، بهتر است به شربت شکر، با نسبت 2 هم اضافه شود.

با زنبوران عسل مهربان باشیم. تأثیری که این موجود کوچک، تنها در حیات سبز جهان و رویش گلهادارد، به نحوی که تقریباً 35 درصد دانه های کشاورزی در کل جهان وابسته به فعالیت آنها و 90 درصدرشد گیاهان با گلهای وحشی درگرو جابه جایی این زنبوران است، باید انسان را قدردان و نسبت به اهمیت حفظ سلامت آنها، بسیار حساس کند.

گرد آوری، ویرایش و تنظیم: واحد آموزش، ترویج و پژوهشهای کاربردی سازمان دامپزشکی کشورمنابع: - پرتال اداره کل دامپزشکی استان زنجان

- توصیه هایی به زنبورداران در ارتباط با مسمومیت ناشی از سم پاشی زمینهای کشاورزی- دفتر بهداشت و مدیریت

بیماریهای طیور، زنبورعسل و کرم ابریشم

- فواید زنبور عسل برای همه؛ از گیاهان تا انسانها- سایت نمناک__